Nieuwsbericht

In een tijd waarin iedereen voortdurend informatie tot zich neemt in een steeds maar groeiend medialandschap, is het steeds meer nodig dat nieuwsberichten leesbaar en aantrekkelijk worden gepresenteerd. Het gaat om 'verleiden en fascineren', zeker bij de eerste zin van je artikel. Leest die al niet prettig? Dan haakt je lezer af. Als schrijver moet je alle informatie over een bepaald onderwerp terug kunnen brengen tot de essentie van het verhaal en de kernpunten in de juiste volgorde overzichtelijk uiteenzetten. “Schrijven is schrappen” zeggen journalisten daarom wel eens. Het is een vak dat vraagt om oefening, maar eenmaal geleerd heb je er een leven lang plezier van.

Deze handreiking is bedoeld voor iedereen die zich regelmatig bezig (gaat) houden met het plaatsen van nieuwsberichten op de parochiewebsite of campagnewebsite. Je leert wat er nodig is om meteen journalistiek goede nieuwsberichten te kunnen schrijven. Dat is niet alleen belangrijk voor je lezers (de doelgroep), maar ook voor lokale nieuwsmedia die het bericht kunnen overnemen. Kwalitatief goede teksten dragen bij aan een positieve beeldvorming en zorgen bovendien voor de vindbaarheid van je nieuws op internet.

In de handreiking komen casussen aan de orde uit werkveld van diaconie. Op dit gebied worden in parochies veel activiteiten georganiseerd en “goede werken moeten getoond worden” zegt Jezus in het Matteüsevangelie. Deze handreiking wil daarom bijdragen aan de zichtbaarheid van Caritas en diaconie in de parochies. Ook voor wie zich met andere vlakken van het pastoraat bezighoudt of wie zich oriënteert op een opleiding journalistiek, is deze handreiking nuttig. Je leert op een toegankelijke manier het werk van een redacteur in de praktijk kennen.

Inhoud

1. 30 Gouden tips
2. Nieuwswaarde
   1. ABABA
   2. De 3 A's
   3. De context van het nieuws
      1. Medialogica
      2. Fake news
3. De structuur van een nieuwsbericht
   1. Maak het bericht oprolbaar
   2. De kop
   3. De lead
   4. Uitwerking in alinea's
   5. Afronding
4. Schrijven voor het web
5. Bronnen

30 Gouden tips

Om er maar meteen in te komen, tref je hieronder een aantal gouden tips voor het schrijven van nieuwsberichten.

1. Wees vrij van vooroordelen en blijf integer. Verdiep je in welke belangen er kunnen spelen;
2. Werk netjes. Zorgvuldigheid is heilig. Corrigeer een fout altijd openlijk;
3. Meld belangenverstrengelingen altijd aan je opdrachtgever. Accepteer nooit steekpenningen;
4. Plagieer geen teksten. Doe aan bronvermelding.
5. Val met de deur in huis: DE EERSTE ZIN!;
6. Schat de nieuwswaarde van de informatie goed in: Wat afwijkt van het normale? Nieuws is wat JIJ weet en waarvan JIJ vindt dat ook EEN ANDER moet weten;
7. Voor veel mensen werkt de schrijfstijl: “Hoe vertel ik het mijn moeder?” Zorg voor een duidelijke publiekgerichte tekst;
8. Houd voortdurend je doelgroep in de gaten. Wie zijn mijn lezers? Hoe is hun leefwereld? Wat is relevant voor hen?;
9. Begin niet met een tijdsbepaling. En al helemaal niet met “vorige week..” Oud nieuws verkoopt niet;
10. Nogmaals: begin bij nieuws bij het allerbelangrijkste. Zorg dus dat je weet WANNEER iets nieuws is. En: is er al eerder over het onderwerp geschreven?;
11. Zet de essentie van de informatie in de eerste alinea kort en krachtig neer;
12. In de volgende alinea's werk je de informatie uit de eerste alinea verder uit in volgorde van belangrijkheid;
13. Schrijf niet te lange zinnen. Houd gemiddeld 15 woorden per zin aan;
14. Wissel langere zinnen af met kortere zinnen voor een betere leesbaarheid;
15. Zinnen moeten logisch op elkaar volgen;
16. Maak alinea's niet te lang. Houd vier à vijf zinnen per alinea aan;
17. Voorkom storende woord- en werkwoordherhalingen. Werkwoorden zoals 'hebben', 'zijn' en 'worden' kunnen nogal eens worden vermeden (Iets 'is' een obstakel, maar kan dat ook 'vormen');
18. Mijd jargon en ambtelijk taalgebruik;
19. Citeer alleen iemand die iets te melden heeft. Denk aan de toegevoegde waarde;
20. Bij een zeer bijzondere uitspraak kun je het citaat als (tussen)kop gebruiken of er de alinea mee beginnen;
21. Wees alert op abstracties. Woorden als 'beleid' en 'speerpunt' zijn op zich holle begrippen. Wat betekent het voor je lezer?
22. Sommige woorden verliezen hun betekenis als ze veel worden gebruikt. Bijvoorbeeld: 'proactief', 'uniek', 'verbijsterd' en populaire uitspraken als “mensen terug in hun kracht zetten” en "je ding doen".
23. Realiseer je steeds dat je lezer zich (onbewust) afvraagt: “what's in it for me?” ("Wat heb IK eraan?")
24. Probeer werkwoorden te kiezen die een zeker gevoel oproepen, maar overdrijf niet. 'Volgens...' en '…, aldus ..' zijn voorbeelden van weinig onderhoudend schrijven. Iemand grapt, juicht, huilt, treurt, stamelt, erkent, ontkent, ziet in... hier ziet de lezer beelden bij.
25. Maak een twitteraccount aan en volg nieuwsredacties, correspondenten en andere vertegenwoordigers van bepaalde onderwerpen die jouw aandachtsgebied hebben. Ook Instagram is interessant, maar journalisten en mensen in de media gebruiken nog veelal Twitter om hun ervaringen en verhalen te delen.
26. Kijk het kunstje ook af bij het 'old school' Teletekst: dit medium slaagt er nog altijd dagelijks in om nieuwsflitsen kort en helder te brengen.
27. Leer de gewoonte aan om altijd foto's te (laten) maken bij een activiteit.
28. Hanteer een stijlboek voor de redactie van alle communicatiemiddelen. Zo schrijft elke redacteur veelvoorkomende namen en begrippen hetzelfde.
29. Een nieuwsbericht gaat altijd over één onderwerp.
30. Link vanuit je nieuwsbericht regelmatig naar de vaste informatiepagina's van de website. Dat geeft context en verdieping!

Nieuwswaarde

ABABA

Behulpzaam bij het bepalen in hoeverre jouw nieuws ook voor anderen is, kun je een korte check doen met de zogenaamde 'ABABA-formule'. ABABA is een afkorting voor:

A = Is het nieuws Actueel?
B = Is het Belangrijk? (ten opzichte van ander nieuws)
A = Kun je een persoon 'met gezag' (Autoriteit) citeren of betrekken?
B = Zijn er mensen die Belangstelling hebben bij het onderwerp?
A = Is het nieuws voldoende Afwijkend?

Nog een rijtje:

De 3 A's

• Afstand: hoe dichterbij het nieuws is, hoe relevanter en nieuwswaardiger het wordt. De appelflappenactie van de school om de hoek heeft lokaal meer nieuwswaarde dan een soortgelijke actie in een andere plaats.
• Aantallen: hoe hoger het aantal deelnemers, opbrengsten etc., hoe hoger de nieuwswaarde, hoe sneller het nieuws rondgaat, bijv. via social-media;
• Aanbod: Is er geen ander belangrijk nieuws op dat moment? Dan heb je meer kans om in de krant te komen.

De context van het nieuws

Medialogica

Het is niet altijd gemakkelijk om met positief nieuws in de krant te komen. Mediatrends laten zien welke aandacht nieuwszenders en en andere massamedia aan gebeurtenissen toekennen. De ontwikkelingen kun je niet per definitie ‘deugden’ noemen voor het kerkelijke nieuws, maar het is goed om de logica te begrijpen waar redacties van kranten hun prioriteiten kunnen leggen. Een korte opsomming van 'wetten' op het gebied van medialogica:

• Conflicten in plaats van overeenstemming
• Incidenten in plaats van beleid
• Personen in plaats van inhoud
• Emoties in plaats van argumenten
• Schuld in plaats van oplossingen
• Beelden in plaats van woorden

Het komt bij de schrijver van diaconaal nieuws soms aan op creativiteit. Je wilt bijvoorbeeld geen “conflicten opzoeken” omdat die nu eenmaal gemakkelijk scoren in de krant. Toch kunnen schrijnende situaties aanleiding geven voor een actie van bijvoorbeeld de Caritas. Zulke aanleidingen kun je best duidelijk noemen in je nieuwsbericht. Let daarbij wel op de privacy van je doelgroep. Dus niet: "Dit bedrag wordt besteed aan een nieuwe wasmachine voor familie X". Wel: "Met de opbrengst kon een wasmachine worden aangeschaft voor een gezin dat onder de armoedegrens leeft."

Tip: Bij interviews kun je best eens stilstaan bij de gevoelens die iemand heeft bij een diaconale activiteit, naast de argumentatie waarom de actie zo belangrijk is. Zo kun je positief gebruik maken van medialogica.

Fake news

Nepnieuws.png

Op langere termijn is nepnieuws schadelijk voor alle nieuwsdiensten. Hoe meer nieuwsitems als nepnieuws worden ontmaskerd, hoe kritischer en wantrouwender consumenten worden tegenover nieuws in het algemeen. Het gevolg is dat men gaat zoeken naar nieuws dat klopt. Wanneer nieuws echter geladen is met politieke, economische of sociale belangen, zal de consument eerder het nieuws geloven dat gebracht wordt door nieuwsmedia die aansluiten bij zijn of haar politieke voorkeur. Hierdoor ontstaan totaal verschillende visies en frames (denkkaders) bij nieuwsonderwerpen. 'Ieder zijn eigen waarheid' is het gevolg.

Christelijk perspectief op nepnieuws

Paus Franciscus publiceerde op 24 januari 2018 een jaarlijkse boodschap bij gelegenheid van Wereldcommunicatiedag. Nepnieuws staat (toevallig of niet) centraal in zijn boodschap voor 2018. Tegenover de leugen (lees: desinformatie), moeten christenen de waarheid tonen die Jezus Christus zelf is. Dat gaat veel verder dan de beoordeling of iets feitelijk klopt of niet: “De waarheid is iets waarop je kunt leunen om niet om te vallen,” legt de paus uit. En dat is bij uitstek Jezus die van zichzelf zegt: “Ik ben de waarheid” (Joh. 14:6). Hoezeer de wereld ook in de greep van leugens komt, christenen geloven dat Gods koninkrijk niet van deze wereld is. Zij zullen ervoor ijveren de Blijde boodschap naar alle uithoeken van de aarde te brengen. Zij stellen hun hoop op de Verlosser. “De waarheid zal u bevrijden” (Joh 8:32).

De structuur van een nieuwsbericht

Een nieuwsbericht is opgebouwd uit een aantal onderdelen:

1. Kop
2. Lead (ofwel 'intro')
3. Uitwerking in alinea's
4. Afronding (met uitsmijter of follow-up)

Op internet zijn daarbij ook de publicatiedatum en -tijd, de naam van de auteur en trefwoorden (tags) belangrijk, onder andere voor de vindbaarheid en zoekmachineoptimalisatie.

Maak het bericht 'oprolbaar'

oprolbaar.png

Een nieuwsbericht voor de website wordt anders geschreven dan een website voor een huis-aan-huisblad. Een journalistiek goed geschreven nieuwsbericht kan snel worden aangepast, zodat het met enkele aanpassingen snel geschikt kan worden gemaakt als krantenartikel, websitebericht, uitnodigingsfolder, etc. Dit bespaart tijd en vergroot de kans dat nieuwsdiensten het nieuws oppakken en zelf verspreiden.

1. De kop

De kernboodschap van je nieuwsbericht staat in de kop. De kop moet de lading dekken van wat je wilt zeggen. De kop moet de lezer verleiden om het bericht te gaan lezen, maar overdrijf niet. Populair zijn 'clickbaits': sensatie-gerichte kreten die de lezer persoonlijk en dwingend aanspreken. Bijvoorbeeld:

"Wat er daarna gebeurde zal u versteld doen staan!"

Degelijke koppen slagen erin om de lezer in het bericht te trekken (en daarmee kwantitatief veel bezoekers te genereren), maar op de lange termijn zorgen schreeuwerige koppen voor minder geloofwaardigheid (kwaliteit). Hetzelfde geldt voor opsommingen. Gebruik ze, maar wel met mate. Anders hollen ze je onderwerp uit: Bijvoorbeeld: "10 manieren om de diaconie te activeren".

2. De lead

In de lead (eerste alinea) geef je de lezer antwoord op de '5 W- en 1 H-vraag':

• Wat?
• Wie?
• Waar?
• Wanneer?
• Waarom?
• Hoe?

De lead geeft in één oogopslag weer wat de lezer verder in het bericht kan verwachten. Na de eerste zin besluiten veel lezers al of ze het bericht verder gaan lezen of niet. Investeer daarom in die eerste zin! De lead mag ook niet te lang zijn.

Persbureau Reuters hanteert als vuistregel dat er voor de lead maximaal 35 woorden worden gebruikt. In de praktijk zijn leads van maximaal 50 woorden gangbaar. In het stijlboek kun je eventueel afspreken of deze introtekst vetgedrukt moet worden weergegeven.

3. Verdere uitwerking in alinea's

Na de kop en de lead volgt de uitwerking van het bericht. Daarin wordt in volgorde van nieuwswaarde verdere toelichting en achtergrondinformatie gegeven.

kerkuitleg.png

Fragment van een tekening die uitlegt wat je in de kerk ziet. Deze tekening incl. uitleg is uitgebracht door het Sint Franciscuscentrum.

Maak het uniek: citeer iemand!

Is je nieuws gebaseerd op een ander nieuwsbericht? Maak het dan meer relevant voor jouw lezers en vraag een citaat van iemand uit jouw organisatie (parochie). Dit hoeft maar enkele zinnen te zijn, (denk aan een Twitterbericht) Dat is met name zinvol bij de vijfde W: de waarom-vraag. Let wel op dat het van toegevoegde waarde is voor het onderwerp. Een korte -unieke- reactie draagt ook bij zoekmachine optimalisatie, dat komt neer op het vindbaar maken van de organisatie op internet. Bijvoorbeeld:

Niet:

Jan de Vries van het Caritasbestuur noemt Actie Kerkbalans een kans om de communicatie eens goed onder de loep te nemen.

Wel:

"Actie Kerkbalans geeft ons de kans om de communicatie eens goed onder de loep te nemen", vertelt Jan de Vries van het Caritasbestuur."

4. Afronding

De laatste alinea vormt de afronding. Mocht het bericht voortkomen uit een bepaald thema of een reeks andere berichten, dan kun je hiernaar verwijzen. Bijvoorbeeld: Je bericht gaat erover dat er €10.000,= is opgehaald voor de verbouwing van de daklozenopvang, dan kun je in de laatste alinea noemen wat de werkgroep diaconie in zijn algemeenheid doet voor kwetsbaren in de lokale samenleving. Daarmee geef je wat extra context (encyclopedisch) voor lezers die verder af staan van de parochie. Ook de vraag welke plaats een bepaald geloofspunt heeft in de Kerk en waarom de Kerk dat leert kan deel uitmaken van de de laatste zinnen van je nieuwsbericht. Zie dit als een service voor je lezer.

De laatste alinea geeft ook kans om linkjes op te nemen naar vervolgpagina's, vergelijkbare acties of achtergrondinformatie.

Meer weten? Zie ook onze gratis sollicitatietraining voor kwetsbaren.

Schrijven voor het web

Schrijf een nieuwsbericht voor een website niet langer dan op het scherm gelezen kan worden, dat komt neer op ca. 200 tot maximaal 300 woorden. Verdeel je tekst in overzichtelijke alinea's van 4 à 5 regels. Schrijf niet te lange zinnen om de tekst leesbaar te houden. Ook belangrijk bij webberichten: gebruik tussenkopjes. De lezer 'scant' namelijk een internetpagina. Zie bijvoorbeeld hoe nieuwsberichten op Nu.nl worden weergegeven.

'Trekken', niet 'duwen'

Bij een website bepaalt de gebruiker hoe en in welke volgorde hij informatie tot zich neemt. Dit is anders dan bij een boek of artikel waarin de auteur de informatie structureert. Je moet de bezoeker vasthouden. Dit betekent dat de schrijver van een webtekst zich in de gebruiker verplaatst en vanuit de gebruiker schrijft. In vaktermen: vanuit de pull en niet vanuit de push (de organisatie). De zender- en de ontvangerdoelen moeten op elkaar aansluiten.

Schrijf in de actieve vorm!

Bij deze benadering past een stimulerende en activerende schrijfstijl, door vragen te stellen en de gebiedende wijs te gebruiken. Meestal probeert de schrijver van een webtekst de lezer te verleiden tot een handeling zoals een aankoop of het volgen van een cursus. Om dit te bereiken bepaalt hij de emotie (appeal) en de stijlvorm (approach) waarmee hij de bezoeker verleidt en doet een propositie, een voorstel om hem te verleiden. Dit voorstel behelst altijd een verandering ten opzichte van de eerdere situatie.

Verleidingsprincipes

In 2001 publiceerde Robert Cialdini zijn zes universele principes van beïnvloeding. Deze zijn alom bekend bij marketingdeskundigen omdat het strategiën zijn waarmee potentiële klanten worden overgehaald om een product te kopen. De 'verleidingsprincipes' zijn:

1. sociale bewijskracht
2. autoriteit
3. schaarste
4. commitment en consistentie
5. sympathie
6. wederkerigheid.

Een webschrijver gebruikt deze principes om zijn doel te bereiken. Schrijf je een wervend stukje voor jouw diaconale project, dan kun je bijvoorbeeld gebruikmaken van het principe 'sympathie'. De principes worden duidelijk en met voorbeelden toegelicht in dit artikel. Let op: Gebruik deze aanbevelingen alléén als het past bij het doel dat je met de tekst beoogt. Verkeerd gebruik maakt het bericht niet-authentiek en ongeloofwaardig.

Gebruikte bronnen en aanbevolen literatuur

• Aanbevolen: 'Heerlijk, helder' Communicatietips van de Vlaamse overheid (2017)
• Ysebaert, T., & Borsboom, P. (2009). Journalistieke vaardigheden. Reader. Utrecht: Hogeschool Utrecht Faculteit Communicatie en Journalistiek
• Carbo, J., (2007). Schrijven is schrappen. Reader voor Cursus Journalistiek. Tilburg: Fontys Hogeschool voor Journalistiek.
• Lesboek Johan Carbo: "een journalist is geen lakei": Compilatie van colleges aan Erasmus Universiteit en Hogeschool voor Journalistiek in Tilburg.
• Inspelen op Medialogica
• Stegeman, K. & Wildschut, H. (2006). Professor Cialdini's zes manieren om klanten te overtuigen. Tijdschrift voor Marketing, oktober 2006, p.86-88