We raken eraan gewend dat we studiedagen digitaal volgen en elkaar via schermpjes zien. Zo ook op de jaarlijkse studiedag van de Diocesane Commissie voor Liturgie en het Sint Franciscuscentrum op dinsdag 18 mei 2021. Het thema was “Missionaire verkondiging: online”.
God ontmoeten door muziek en liederen die God rechtstreeks aanspreken
De studiedag bestond uit een afwisseling van lezingen en muziek. Laura de Vries, pastoraal werkster van de parochie van de Heilige Familie in Breda-Zuid, verzorgde drie muzikale momenten samen met de musicus Paul Henken en pastoor Lars Peetam. “Muziek is een van de grootste cadeaus van God,” zei Laura. Muziek raakt het gevoel, helpt de tekst van een lied beter te onthouden, schept eenheid en verwijst, door de schoonheid, naar God. De juiste liederen helpen ons om God te ontmoeten. Daardoor is kerkmuziek dienstbaar aan de kerntaak van de parochie om de mensen binnen te leiden in het mysterie van God en hen te helpen vanuit deze verbondenheid te leven. Een goed kerklied ligt dan ook goed in het gehoor en nodigt de kerkgangers uit mee te doen. Laura adviseert liederen te gebruiken waarin God rechtstreeks wordt aangesproken of waarvan de tekst ontleend is aan de Heilige Schrift.
Preek; geloofsgesprek en leidt naar sacramentele ontmoeting met Christus
Pastoor Peetam verzorgde een inleiding over het preken in een missionaire parochie. Hij baseerde zich daarvoor op Sacrosanctum Concilium, de constitutie over de Liturgie van het Tweede Vaticaans Concilie. Dit concilie herstelde de liturgische functie van de homilie. Op zon- en feestdagen mag deze in de eucharistie niet ontbreken. De homilie behoort tot de oudste onderdelen van de liturgische viering.
Het woord homilie stamt uit het Grieks en betekent vertrouwd met elkaar spreken. In deze betekenis komt het woord ook voor in de evangeliepassage over de Emmaüsgangers. Jezus spreekt vertrouwvol met zijn leerlingen en bereidt hen voor op wat komen gaat, het breken van het Brood. Dit is ook de bedoeling van de homilie in de Eucharistieviering. Het Tweede Vaticaans Concilie sluit hierbij aan. De homilie, uitgesproken door de gewijde bedienaar, is een integraal onderdeel van de eucharistie. Ze heeft een vaste plaats tussen de lezingen en de geloofsbelijdenis. Ook in deze liturgische handeling is Jezus Christus aanwezig. Pastoor Peetam maakt een nuance. “In de homilie spreekt Jezus Christus niet zoals Hij in het Evangelie tot ons spreekt. Dat wordt zichtbaar doordat de acoliet niet met een kaars naast de homileet staat als hij het Evangelie verklaart.
Pastoor Peetam wees op het belang van een goede voorbereiding. De homilie is geen theologisch traktaat of les. Eigenlijk is het een vorm van een geloofsgesprek waarin de predikant het mysterie van Jezus Christus dat opnieuw actueel wordt in de Eucharistie verklaart. De homilie bereidt de gelovigen voor op het vervolg van de viering. De preek moet leiden naar de sacramentele ontmoeting met Christus. De inhoud dient dan ook christocentrisch te zijn. De predikant of liever de homileet houdt daarbij rekening met de concrete omstandigheden van de gelovigen.
Preek; instrument om visie te delen
Lars Peetam legde in zijn lezing een relatie met de visie die James Mallon ontvouwt in zijn boek Als God renoveert. Volgens Mallon is de homilie een belangrijk instrument om de visie van de pastoor met zijn parochianen te delen. Volgens Lars Peetam veronderstelt dit dat een representatief deel van de parochianen wekelijks in de vieringen aanwezig is. Dit is, tijdens deze pandemie, niet het geval. Peetam wees dan ook op de digitale mogelijkheden dit type preken te houden. De predikant kan dergelijke preken voorbereiden met een groep kernvrijwilligers en de andere leden van het pastorale team.
Preektraining voor digitale verkondiging
Paulien Vervoorn is een evangelisch schrijfster en theologe. Ze studeerde theologie aan de Evangelische Theologische Faculteit te Heverlee nabij Leuven. Ze verzorgt diverse preektrainingen voor pastorale beroepskrachten. Zij gaf tips en trucs voor de digitale verkondiging. Ze adviseerde beeld en geluid vooraf te evalueren en het beeld vanuit het perspectief van de kijker te beoordelen. Ze raadde de luisteraars aan zichzelf te blijven ontwikkelen en te experimenteren met vormen. “Kijk in de camera zodat de deelnemers merken dat je hen aankijkt en spreek rechtstreeks tot hen.”
Ze adviseerde de aanwezigen te werken met kernwoorden en de homilie te oefenen zodat je vertrouwd bent met de tekst. Betrek de gelovigen bij je preek door middel van de chat-functie en stel vragen waardoor je hen activeert. Tot slot beval ze de aanwezigen aan je in te zetten alsof het van jou af hangt en te bidden alsof het van de heilige Geest af hangt. Wees vooral ontspannen.
Voor verdere infromatie zie: https://www.geloofwaardigspreken.nl/voordecamera/ en https://www.geloofwaardigspreken.nl/filmen/.