De derde impulsdag parochievernieuwing op woensdag 16 juni 2021 over gezinscatechese in de missionaire parochie droeg een speciaal tintje. Bisschop Liesen vierde dat hij 37 jaar geleden tot priester was gewijd. Hij deed dit met een heilige Mis uit dankbaarheid in de kapel van Centrum Bovendonk te Hoeven. Laura de Vries, pastoraal werkster in de parochie van de heilige Familie te Breda, ondersteunde de viering met muziek en gezang.
Missionaire geest
Zowel de viering als de dag ademde een missionaire geest. Mede door de liederen uit de charismatische beweging in de viering, die Laura de Vries zong. In deze gezangen staat Jezus Christus centraal. De gelovigen richten zich direct tot Hem, loven, prijzen en danken Hem. De missionaire parochie verzamelt zich rond Jezus Christus. Op deze middag en avond kwamen ongeveer dertig mensen uit het hele bisdom rond zijn Persoon bijeen.
Visie
Ben Hartmann, directeur van het Sint Franciscuscentrum en diaken Egbert Bornhijm, stafmedewerker van het Bisdom Breda verzorgden samen de eerste inleiding. Ze schetsten kort de ontwikkelingen die de katholieke Kerk in West-Europa heeft doorgemaakt. De volkskerk, het voorgegeven katholieke milieu waarin rooms-katholieken werden geboren en opgroeiden is bijna verdwenen. In deze volkskerk werd het geloof veelal impliciet doorgegeven. Deze vanzelfsprekende overdracht komt in Noordwest Europa nauwelijks meer voor.
Dit noopte de Kerk tot een hernieuwd nadenken over de vormen waarin de Kerk gedijt. Met name ervaringen uit de Angelsaksische wereld hebben geleid tot een aantal vernieuwde inzichten die ons verder brengen op de weg naar een missionaire parochie. Volgens Bornhijm en Hartmann hebben deze denkbeelden ook gevolg voor de catechese. Zij noemden er een aantal:
– Het gaat in de catechese om het groeien in de omgang met de Heer, om leerling van Christus te zijn.
– We moeten helder en expliciet over het geloof spreken. Als voorbeeld verwezen beiden naar de Aphacursus
– Het geloof moet worden voorgesteld. Hedendaagse mensen missen de ervaring van Gods aanwezigheid.
– Het is belangrijkers dan vroeger dat mensen in een gemeenschap thuis raken. Het behoren tot een concrete gemeenschap gaat vooraf aan het geloven en het op dit geloof gebaseerde gedrag.
– Omdat er geen verondersteld geloof meer aanwezig is, is de persoon van de catecheet van belang. Hij moet authentiek zijn en uitstralen dat hij gelooft in Degene die hij verkondigt.
– Bij de katholieken moeten we het besef ontwikkelen dat allen gezonden zijn door Jezus Christus. Dit vraagt om het overwinnen van een consumentenmentaliteit die zich bij velen ontwikkeld heeft.
Relatie met Christus en de geloofsweg
Het betekent dat een relatie met Christus en het groeien hierin het uiteindelijke doel van alle catechese is. Er is geen eenduidig katholiek milieu meer, daarom is het van belang een milieu van geloof te scheppen en het gezin mee te nemen op een geloofsweg. De sacramentencatechese is een onderdeel van deze weg. Het ontvangen van Sacramenten markeert bepaalde stadia op deze weg en is niet meer gekoppeld aan het bereiken van een specifieke leeftijd. Het is duidelijker dan voorheen dat mensen niet alleen iets ontvangen maar dat ze ook iets teruggeven aan de geloofsgemeenschap in de vorm van actieve deelname aan het kerkelijk leven en de inzet van hun talenten die God hun gegeven heeft.
Implicaties voor missionaire catechese van project naar traject
Carolijn van Voorst tot Voorst, een van de oprichters van Samuel Advies voor geloofsgroei, confronteerde de aanwezigen met de implicaties van deze missionaire catechese. Het doel van Samuel Advies is kinderen te laten groeien in hun persoonlijke relatie met Jezus Christus. Deze stichting bestaat inmiddels 34 jaar. Zelf beschikt Carolijn van Voorst tot Voorst over 20 jaar ervaring in communiewerkgroepen in Baarn en Vught. Ze merkt dat het ontvangen van de initiatiesacramenten van doopsel, eerste communie en vormsel steeds meer losgroeit van de kerkelijke betekenis. Voor veel mensen markeren deze sacramenten etappes op de levensweg van hun kinderen zonder dat de band met Kerk en geloof gelegd wordt. Steeds meer ouders en kinderen blijken onbekend te zijn met het kerkelijk leven wanneer ze aan de sacramentenvoorbereiding beginnen. Het raakt haar in het hart dat sommigen oneerbiedig over sacramenten spreken.
Zij adviseert met de huidige vorm van sacramentenvoorbereiding te stoppen en een andere weg te gaan. Daartoe is het nodig dat er in een parochie gedurende één jaar niets gedaan wordt. In deze tussentijd werkt de parochie aan een gemeenschap waar intens gebeden wordt en de eucharistie een centrale plaats heeft. Daarna krijgt elke gezin dat kinderen voor de Eerste Communie of het Vormsel aanbiedt een mentor of mentorgezin, die de kinderen en het gezin begeleidt. De kinderen ontvangen de Eerste Communie of het Vormsel wanneer zij er aan toe zijn. Met name het ontvangen van de Eerste Communie geschiedt in gewone eucharistievieringen binnen de parochie. Ze vatte deze ontwikkeling samen met de slagzin: Van project naar traject.
Enkele concretiseringen
Na deze inleidingen volgden enige concretiseringen van dit model. Harm Ruiter sprak over de mogelijkheden van KISI (God's singing Kids) in parochies. KISI is een internationale familie van kinderen, jongeren en volwassenen die samen op weg gaan om God te ontdekken en door middel van liederen en musicals over God vertellen. Eerst zelf God beleven en dan evangeliseren. Hun liederen en musicals zijn gebaseerd op Bijbelboeken of heiligenlevens. KISI kent verschillende vormen van KISIclub tot musicalgroep en treedt ook op voor scholen en parochies.
Rosalina Wirken, projectmedewerker onderwijs en catechese van het Bisdom Breda, presenteerde de methode ‘Het Licht op ons Pad’, die is ontwikkeld door het bisdom Roermond. 'Het Licht op ons pad' is een methode voor doorlopende parochiecatechese voor 4 jarigen tot en met jong volwassenen. Ze bestaat uit driejarige cycli voor vijf leeftijdscategorieën die de thema´s steeds op een dieper niveau belichten. Het is geschikt voor doorlopende catechese, zowel op scholen als in parochies.
Bernadette Ratti en Laura Valiani toonden de methode van de Catechese van de Goede Herder. Deze is ontwikkeld in Italië en mede gebaseerd op de pedagogische inzichten van Maria Montessori. De methode sluit aan bij de leefwereld van kinderen en is geworteld in de Bijbel en de liturgie van de Kerk. De catecheten presenteren met behulp van driedimensionaal materiaal bijbelpassages. Ze vullen de betekenis van de verhalen niet in maar dagen de kinderen uit zelf na te denken. Het kind staat centraal. Het materiaal is aangepast aan de verschillende leeftijdsgroepen zodat de Catechese van de Goede Herder geschikt is voor een doorlopend catechetisch traject.
Ervaringen: Parochie Breda Centrum en Petrus2puntnul
Tot slot vertelden Rosalina Wirken, Mirjam Rutten, pastoor Steven de Koning uit Breda en Ingrid van Meer uit de H. Petrusparochie te Uden over hun concrete ervaringen met catechese binnen missionaire parochies.
Ingrid van Meer was jarenlang betrokken bij het voorbereiden van kinderen op de Eerste Communie en heilige Vormsel in de St Petrusparochie in Uden. Dat ging heel prettig, kinderen en ouders waren tevreden. De aantallen waren ruim, de kerk was mooi gevuld gedurende het kerkelijk werkjaar. Ze merkte echter steeds meer dat ze, na het ontvangen van de Eerste Heilige Communie, weinig gezinnen in de kerk terugzag. Met deze ervaring in haar achterhoofd zocht ze contact met de toenmalige pastoor van de parochie, Theo van Osch. Deze ontmoeting leidde mede tot het invoeren van familiecatechese op zondag (een soort Famcat). De parochie nodigt afwisselend op zaterdagmiddag of zondagochtend gezinnen met kinderen uit voor een bijeenkomst. Op zaterdag beginnen we met catechese ( 2 uur), eten samen en daarna vieren we samen tijdens de eucharistieviering. Op zondag komen we eerst samen voor de catechese, daarna vieren in de eucharistie en we sluiten de zondagochtend af met ontmoeten. Parochianen en gezinnen van Petrus 2.0 ontmoeten elkaar met koffie en thee. De catechese wordt per leeftijdsgroep aangeboden. Ook voor ouders die hiervoor inschrijven is er een geloofsverdieping. Het is een programma dat gezinnen meeneemt in een traject van geloofsgroei. Zoals bij elke verandering ondervonden zij ook terughoudendheid bij een aantal ouders. Sommige hebben er een paar jaar voor nodig gehad om er aan te wennen. Dat was prima. Nu na 10 jaar ervaren zij dat het ontvangen van de sacramenten niet (altijd) meer het doel op zich is. Ouders en kinderen sluiten nu ook aan zonder zich voor te bereiden op een sacrament. Ook verwelkomen we gezinnen die in groep 1 instromen. Dat was en is de droom van Petrus 2.0. Het enthousiaste team (22 personen) heeft Petrus 2.0 op de kaart weten te zetten. Het is een fundamenteel onderdeel van de parochie.
Wilt u informatie of hulp? Neem contact op met het Sint Franciscuscentrum.